Op bezoek in De Blankaart, de thuis van tienduizenden watervogels in Woumen

We zien op de foto v.l.n.r. Michel Van Breusegem, coördinator Natuurpunt De Bron, Michèle Delbecque, centrumleider provinciaal bezoekerscentrum De Blankaart en Wim Packet, educator provinciaal bezoekerscentrum De Blankaart. (foto TOGH)
Tom Gheeraert
Tom Gheeraert Medewerker KW

De Blankaart is voor veel mensen in de regio nog een verborgen parel, maar de provincie West-Vlaanderen, Natuurpunt en Regionaal Landschap Westhoek doen er alles aan om het natuurgebied in de schijnwerpers te zetten: fluistervaren, natuurdriedaagse, wandellussen… “En het gezelligste terrasje van Diksmuide”, zegt educator Wim Packet.

De Blankaart ligt langs de Iepersteenweg in Woumen-Diksmuide en is zowel een provinciaal bezoekerscentrum als een natuurgebied van 385 hectare dat beheerd wordt door Natuurpunt. “Dat gebied bestaat uit de Blankaartvijver van ongeveer 50 hectare, een rietkraag van 20 hectare en de rest als hooi- en weilanden”, zegt coördinator Michel Van Breusegem van Natuurpunt De Bron. “Het beheer gebeurde via een langdurig natuurinrichtingsplan, dat bijna op zijn einde loopt. We hebben enkele mooie realisaties gedaan: het graven van poelen, het vrijmaken van grachten, verhoging van het waterpeil, de bouw van vogelkijktorens…. We hebben nu een kijkhut, een kijktoren, een kijk-wand…. Dit jaar komen er nog twee kijktorens bij, onder andere een van tien meter hoog. Dat is nog niet voor het voorjaar. De funderingen zijn er al, het is nu nog een kwestie van opbouwen.”

We zagen al de terugkeer van enkele merkwaardige nieuwe vogels

Het verhaal van De Blankaart is eigenlijk een verhaal van vernatting. “De Blankaart is geen eilandje op zich, maar maakt deel uit van een groot overstromingsgebied”, zegt educator Wim Packet. “De verhoging van het waterpeil heeft als doel het gebied aantrekkelijk te maken voor bepaalde soorten vogels. Vernatting betekent ook dat het gebied zal evolueren. Nu doen we vooral hooi- en weilandbeheer, in samenwerking met een vijftigtal landbouwers. Maar met de verhoging van het waterpeil zullen bepaalde van die weilanden niet meer toegankelijk zijn voor landbouwgebruik.”

Zeldzame vogels

Dat werpt nu al zijn vruchten af. In het voorjaar zijn de rietkragen van De Blankaart de uitverkoren stek voor zeldzame broedvogels als bruine kiekendief, rietgors, kleine karekiet, rietzanger, snor, cetti’s zanger en waterral. Enkele grote wilgen rond de centrale vijver doen dienst als nestbomen voor een kolonie blauwe reigers. Aan de rand van het riet broeden fuut, meerkoet en waterhoen. De Blankaart is ook van groot belang als doortrek- en overwinteringsgebied voor tal van watervogels. ‘s Winters tref je niet alleen roerdomp en blauwe kiekendief aan. Er verblijven ook duizenden kolganzen, smienten en wintertalingen. Wanneer de IJzerbroeken overstromen, kunnen de aantallen zelfs oplopen tot 20.000 en meer. Meteen één van de redenen waarom De Blankaart beschermd wordt als Europees Vogelrichtlijngebied, waarmee de Europese Unie de zeldzaamste vogels beschermt. “We zagen al de terugkeer van enkele merkwaardige nieuwe vogels, zoals de lepelaar die hier broedt, maar ook grote zilverreiger, kwartelkoning, steltkluut… Alleen al het aantal vogels dat hier passeert en hier komt rusten, is al heel indrukwekkend. Vorige winter is bij de telling een recordaantal vogels waargenomen: 100.000 watervogels alleen al in de IJzervallei.”

De otter

Bij een recente 24-urentelling werden maar liefst 1.300 soorten fauna en flora waargenomen in De Blankaart. Een groot succes en hart onder de riem van iedereen die zijn handen uit de mouwen steekt om het natuurgebied te verbeteren. Eén soort op het verlanglijstje ontbreekt: de otter.

In de kasteelvijver van de Blankaart herinnert een beeldhouwwerk aan de meest bekende bewoner van de IJzervallei: de otter. De laatste otter verloor midden jaren ’80 het pleit tegen de verregaande watervervuiling en het verdwijnen van geschikt leefgebied. “Voor alle duidelijkheid: er is nog geen otter”, zegt Wim Packet. “Of hij zich ooit opnieuw laat bewonderen in de IJzervallei is lang niet zeker. De otter heeft immers nood aan zuiver water, een gezonde visstand en voldoende rustige plekjes langs de groene oevers van beken en sloten. Natuurpunt koos in 1992 niet toevallig de otter als hét symbool voor het ecologische herstelplan voor de hele IJzervallei. Centraal in het ‘Plan Otter’ staat een doeltreffend beheer van zowel natuurgebieden als waterpeil. Een goede zaak voor de otter en voor alle bedreigde natuur. Want waar het goed gaat met de otter, doet ook de rest van de natuur het uitstekend.”

“Dit was het laatste baken van de otter voor hij uitstierf in Vlaanderen. De laatste schedel werd hier ontdekt in de jaren ’80. Met tandanalyse kon men achterhalen dat het beest gestorven is in 1985”, vervolgt Wim Packet. “Dat is opmerkelijk, want dan dacht men dat de otter al lang verdwenen was, behalve een aantal mysterieuze meldingen die niet hard gemaakt konden worden. In de jaren ’60 en ’70 zat hij hier nog wel. We komen dan ook van een heel ander otterverhaal in de streek, waarbij men vroeger zelfs subsidies kreeg als men een otterpoot binnenbracht. Nu willen we helemaal de andere kant opgaan en hopen we echt dat de otter ooit eens onze mascotte wordt. Laat ons zeggen dat het voor iedereen die hiermee bezig is een natte droom is.”

In de vijver staat een beeld van een otter. (foto TOGH)
In de vijver staat een beeld van een otter. (foto TOGH)

Iedereen die een bezoekje wil brengen aan De Blankaart is welkom in het provinciaal bezoekerscentrum, dat gevestigd is in het kasteel. “We zijn iedere namiddag open, zeven dagen op zeven”, zegt centrumleider Michèle Delbecque. “Er is van alles te beleven en te doen. Een van de paradepaardjes van onze activiteiten zijn het fluistervaren en broekwandelen van half april tot half september. Dan is het ook toegankelijk voor groepen om te boeken. Dat is een excursie waarbij mensen varen met de boot tot aan de andere kant van de vijver. En dan komen ze terug met een gids al wandelend. Tegelijkertijd vertrekt een groep te voet die dan aan het einde van de vaart de overstap maakt op de boot. Inschrijven daarvoor kan bij Natuurpunt.”

Wandelpad

“Qua beleving en qua kennismaking met een uniek stuk natuur, bijna Amazonegebied hier in West-Vlaanderen, is dat zeker de moeite”, zegt Wim Packet. “We hebben ook het Blankaartwandelpad. Dat is een lus van tien kilometer, maar sinds kort is er ook een ingekorte lus van 5,5 kilometer en daardoor voor meer mensen geschikt. Een ander concept is de Belbusstapper, waarbij je je met de belbus ergens kunt later afzetten om dan te voet terug te wandelen naar De Blankaart.”

In het provinciaal centrum is er ook een wisseltentoonstelling. Wie snel is kan nog gaan kijken naar de expo over de Poperingevaart, maar daarna wordt die vervangen door een tentoonstelling of belevingsruimte in het kader van het project We Are Water van Regionaal Landschap Westhoek. “Het loont dus zeker de moeite eens binnen te springen”, vervolgt Michèle. “Er zijn misschien mensen die denken dat het kasteel privé is, maar dat is het niet. Het is hier ook heel gezellig om iets te drinken. We hebben een drankgelegenheid samen met Natuurpunt, met misschien wel het mooiste terras van Diksmuide. Er is een speelbos voor de kinderen. Iedereen vindt wel zijn gading: mensen die met de hond een klein rondje willen wandelen in het kasteelpark, maar ook mensen die een lange natuurwandeling willen maken.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier